συζητώντας για την Χιλή του Αλιέντε-θεωρητικάζητήματα μιας κυβέρνησης της Αριστεράς

Περίληψη εισήγησης σε εκδήλωση (22-02-2014) του ομίλου επαναστατικής θεωρίας Κέρκυρας.

Θεωρητική εισαγωγή.

1. διερευνώντας τα πιθανά προβλήματα που θα αντιμετωπίσει μια κυβέρνηση της Αριστεράς στην χώρα μας, εξετάζουμε βασικά σημεία από την πείρα της κυβέρνησης της Λαϊκής Ενότητας στην Χιλή. Η στρατηγική της Αριστερής κυβέρνησης σαν ένα πρώτο βήμα σε μια διαδικασία μετάβασης στον σοσιαλισμό, ιστορικά δοκιμάστηκε στην Χιλή το 1970-1973, και σήμερα σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Θεωρητικά διερευνήθηκε κυρίως απο τον Ν Πουλαντζά με τον όρο “δημοκρατικός” δρόμος για τον σοσιαλισμό, με την διευκρίνηση ότι δεν είναι ούτε απλά κοινοβουλευτικόςⁱ, ούτε κατ ανάγκην ειρηνικός.
2. Πρόκειται για μια επαναστατική διαδικασία, αν καταλαβαίνουμε την κοινωνική επανάσταση, ανεξάρτητα από τις μορφές της, σαν μια διαδικασία ριζικής αναδιοργάνωσης της κοινωνίας (σήμερα απο την καπιταλιστική κοινωνία στη σοσιαλιστικήⁱⁱ). Στην αφετηρία αυτής της διαδικασίας η πολιτική εξουσία αλλάζει χέρια (σήμερα από την αστική τάξη στην εργατική) δηλαδή έχουμε μια πολιτική επανάσταση.
3. η αναγκαία κατάσταση "δυαδικής εξουσίας" που μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη κατάληψη της εξουσίας έχει ιστορικά εμφανιστεί με τρεις μορφές, δρόμους:
   1. μορφές οργάνωσης της εργατικής τάξης, εξωτερικές προς το υφιστάμενο κράτος, που δημιουργούνται στην πορεία της ταξικής πάλης (πχ Σοβιέτ) διεκδικούν και τελικά αποσπούν την εξουσία από το αστικό κράτος, συνήθως μετά από ένοπλη σύγκρουση. Ο δρόμος αυτός στηρίζεται στην δύναμη και τον καταναγκασμό του αντιπάλου, και απαιτεί ειδικές συνθήκεςⁱⁱⁱ, όπως επαναστατική κατάσταση η οποία να εξελιχθεί σε επαναστατική κρίση, καταστάσεις που δεν προετοιμάζονται αλλά προκύπτουν -αν προκύψουν- αντικειμενικά.
   2. Ένα παρατεταμένο αντάρτικο που αποσκοπεί στην στήριξη από αγροτικούς πληθυσμούς, μορφή που εφαρμόστηκε νικηφόρα στην Κίνα, Κούβα, γενικά σε αγροτικές χώρες, ή χώρες υπό κατοχή.
   3. Την στρατηγική της κατάκτησης της πλειοψηφίας στο αστικό κοινοβούλιο, την απόσπαση της κυβέρνησης, που εγκαινιάζει μια μακρά μεταβατική περίοδο ριζοσπαστικών αλλαγών με σκοπό την κατάληψη ολόκληρης της εξουσίας, τον μετασχηματισμό του κράτους και το άνοιγμα του δρόμου για τον σοσιαλισμό.
4. Ο δρόμος της πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο, ή ο “δημοκρατικός” δρόμος όπως θα τον ονομάζουμε απο εδώ και πέρα, (ανεξάρτητα αν ο όρος είναι δόκιμος), έχει σαν βασικά χαρακτηριστικά^iv: ότι οι κρίσιμες αλλαγές θα προχωράνε μόνο αφού εξασφαλίζουνε λαϊκή πλειοψηφία (είτε με έγκριση προγράμματος σε εκλογές, είτε πχ με δημοψήφισμα). Ότι οι λαϊκές δυνάμεις που κατακτάνε μερική κρατική εξουσία, προσπαθούν διαρκώς να βελτιώνουν τον συσχετισμό δυνάμεων, και έτσι να προχωράνε την επαναστατική διαδικασία, εξασφαλίζοντας πλήρη ελευθερία δράσης σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις, ακόμα και τις εχθρικές. Ότι συνδυάζονται μορφές αντιπροσώπευσης με αμεσοδημοκρατικές, και προσπάθεια ενεργοποίησης του λαϊκού παράγοντα. Ότι αν για κάποιο λόγο χαθεί η πλειοψηφία υπάρχει η δυνατότητα υποχώρησης και κυβερνητικής εναλλαγής.

Τα γεγονότα.

1. Το 1970, η Λαϊκή Ενότητα, συμμαχία του κομμουνιστικού, του σοσιαλιστικού, και τεσσάρων άλλων μικρότερων κομμάτων, κέρδισε τις προεδρικές εκλογές αποσπώντας το 36% των ψήφων, έvαvτι 35% που πήρε o δεξιός υποψήφιος του Εθνικού Κόμματός και 27,8% που έλαβε o κεντρώος υποψήφιας των Χριστιανοδημοκρατών.
2. η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας προχώρησε σε σειρά σημαντικών αλλαγών. Εθνικοποιήθηκε o χαλκός, το σημαντικότερο προϊόν της χώρας που το εκμεταλλεύονταν αμερικάνικες πολυεθνικές. Μέσα στα πρώτα δυο χρόνια διακυβέρνησης, εθνικοποιείται μεγάλο μέρος της παραγωγής, ο δημόσιος τομέας φτάνει να παράγει περισσότερο από το 50% του ακαθάριστου βιομηχανικού προϊόντος. Αυξήθηκαν τα μεροκάματα: των εργατών 38%, των υπάλληλων 120% . Η ανεργία μειώθηκε στο 10% και το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 8%. Παίρνονται μέτρα εκδημοκρατισμού, γίνεται προσπάθεια να οργανώσει από τα κάτω μορφές κρατικής εξουσίας (πχ λαϊκή πολιτοφυλακή, λαϊκά δικαστήρια), χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία.
3. Μετά το πρώτο μούδιασμα εκδηλώνεται σφοδρή αντεπίθεση της αστικής τάξης με επενδυτική αποχή, φυγή κεφαλαίων, μαύρη αγορά, πληθωρισμό. Στον πολιτικό τομέα έχουμε άμεση προετοιμασία πραξικοπήματος με τον στρατηγό Βιώ, τον οποίο όμως οι Αμερικάνοι συμβουλεύουν να περιμένει γιατί το θεωρούν πολύ πρόωρο. Έχουμε σημαντικές αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις μεσαίων στρωμάτων (ιδιοκτήτες φορτηγών,φοιτητές, γιατροί, δικηγόροι, μαγαζάτορες), διαδηλώσεις “κατσαρόλας”, αλλά και απεργίες μέρους της εργατικής τάξης. Εκδηλώνονται πρόωρες καταλήψεις εργοστασίων ακόμα και μικρών, είτε αυθόρμητα είτε καθοδηγούμενες απο αριστεριστές. Οι σημαντικές οικονομικές δυσκολίες αλλά και το κλίμα χάους και διάλυσης στρέφουν την μεγάλη πλειοψηφία των μεσαίων στρωμάτων δεξιά. Οργανώνονται ένοπλες ομάδες, φασιστικές και απο αριστεριστές, και καλλιεργείται κλίμα εμφυλίου πολέμου. Αριστεριστές καλούν τη εργατική τάξη σε κατάληψη της εξουσίας με ανατροπή της κυβέρνησης απο τα “αριστερά”. Ξεσπά μεγάλη απεργία στα ορυχεία, με συντεχνιακά χαρακτηριστικά, και πλήρη υποστήριξη απο την Δεξιά. Δεύτερη απόπειρα πραξικοπήματος καταπνίγεται. Η κυβέρνηση αναθέτει στον στρατό να αφοπλίσει όλες τις ένοπλες ομάδες. Ο στρατηγός Πινοσέτ οργανώνει τρίτο αιματηρό πραξικόπημα, που ανατρέπει την κυβέρνηση.

Ο συσχετισμός δύναμης.

1. ερμηνείες που αποδίδουν τη ήττα στο ότι η Λαϊκή Ενότητα δεν προχώρησε πιο αποφασιστικά στο δρόμο του σοσιαλισμού και στο να καταλάβει ολόκληρη την εξουσία παραβλέπει εντελώς τον συσχετισμό δύναμης. Αρχικά τον εκλογικό συσχετισμό (36%), αλλά κυρίως τον ουσιαστικό, δηλαδή την ωριμότητα και ετοιμότητα της εργατικής τάξης, την ικανότητα της να επιδείξει ηγεμονική συμπεριφορά, αλλά και να διατηρήσει τη συμμαχία με τα μεσαία στρώματα. Από την άλλη αριστερίστικες ομάδες και κόμματα δρούσαν χωρίς να παίρνουν υπόψιν τους συσχετισμούς, σαν να είχε κατακτηθεί όλη η εξουσία, προέτρεπαν σε γενικές καταλήψεις εργοστασίων, ακόμα και πολύ μικρών, οργανώνανε ένοπλες ομάδες καλλιεργώντας ένα κλίμα εμφυλίου, καταστρέφοντας τη συμμαχία με τους μικροαστούς και δημιουργώντας κλίμα χάους, που τελικά χρησιμοποιεί σαν πρόσχημα ο στρατός για να επέμβει.
2. Βασικό συμπέρασμα είναι ότι κάθε ριζοσπαστικό μέτρο πρέπει να συγκεντρώνει πλειοψηφία πριν προωθηθεί. Ότι η πολιτική δεν πρέπει να μετρά μόνο τις διαθέσεις μερικών πρωτοπόρων εργατών, αλλά όλης της τάξης, και μάλιστα όλης της κοινωνίας. Ότι τα μέτρα που παίρνονται πρέπει να αποσκοπούν στην βελτίωση του συσχετισμού δύναμης και όχι στο αδυνάτισμα του, τροφοδοτώντας την δημαγωγία της Δεξιάς. Ότι η εργατική τάξη δεν είναι δεδομένη, ότι πρέπει να κερδίζεται συνεχώς, και ότι μπορεί συντεχνιακή συμπεριφορά μερίδων της να ενταχθεί στο αντεπαναστατικό σχέδιο της Δεξιάς, ή στον τυχοδιωκτισμό αριστερίστικων ομάδων. Όλα αυτά βαραίνουν αποφασιστικά ιδιαίτερα που σε αυτές τις καταστάσεις ο συσχετισμός δύναμης είναι οριακός και μια μικρή μετατόπιση του μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή.
3. Οι αποφάσεις σε αυτές τις σύνθετες καταστάσεις δεν είναι εύκολες. Και οι μπολσεβίκοι δυσκολεύονταν να βρουν την διαφορά μεταξύ αναγκαστικού συμβιβασμού και απαράδεκτης υποχώρησης. Πχ στην ειρήνη του Μπρέτ-Λιτόβσκ, ο Λένιν δυσκολεύτηκε να πείσει την Κεντρική επιτροπή, και έχασε δυο απανωτές ψηφοφορίες (Δεκέμβρης-Γενάρης) με αποτέλεσμα τελικά να υπογραφεί πολύ χειρότερη συνθήκη απο ότι μπορούσε αρχικά.

Τα μεσαία στρώματα.

1. τα μεσαία στρώματα συμμαχούν ιδεολογικά με την αστική τάξη στην βάση της ιδιοκτησίας, και πολιτικά-οικονομικά στην βάση της δυνατότητας να αποκτούν κάποιο πλούτο. Όταν η συμμαχία αυτή διαρραγεί για κάποιο λόγο και ταλαντευτούν προς την μεριά της εργατικής τάξης ανοίγει η δυνατότητα πολιτικών ανατροπών. Όμως η στάση τους δεν είναι σταθερή. Πολύ γρήγορα μπορεί να αλλάξουν διάθεση και πολιτικές προτιμήσεις ανατρέποντας τον γενικό συσχετισμό δυνάμεων.
2. Τι έγινε στην Χιλή. Αρχικά τα μεσαία στρώματα κρατάνε μια στάση ευνοϊκής ουδετερότητας (οι αυξήσεις μισθών αυξάνουν το τζίρο τους), που γρήγορα με τις πρώτες δυσκολίες μετατρέπεται σε δυσαρέσκεια. όταν κλιμακώνεται η αστική αντεπίθεση σε συνδυασμό με άκαιρες ενέργειες επιθέσεων στην μικρή ιδιοκτησία αυθόρμητα απο εργάτες,ή με την καθοδήγησε αριστεριστών, περνάνε σε ανοικτή εχθρότητα. Διαδηλώνουν, κρύβουν τρόφιμα και προϊόντα, κάνουν μαύρη αγορά, ενισχύουν την φασιστική patria y liberta.
3. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Οκτωβριανής επανάστασης: τα μεσαία στρώματα (δηλαδή τότε ο μεγάλος όγκος των αγροτών) ήταν δυσαρεστημένα με τον πόλεμο και παλεύανε για την απόκτηση της γης των τσιφλικάδων. Οι μπολσεβίκοι τα κερδίζουν μαζικά με το μοίρασμα της γης αντίθετα μάλιστα με το πρόγραμμα τους που πρόβλεπε εθνικοποίηση και όχι μοίρασμα σε ιδιώτες. Έτσι κερδίζουν τον εμφύλιο και αντέχουν απέναντι στην ιμπεριαλιστική επίθεση. Όμως η πολιτική επιτάξεων των αγροτικών πλεονασμάτων που επιβάλει ο εμφύλιος και ο λιμός, τους στρέφει απότομα ενάντια στην Σοβιετική εξουσία. Έχουμε πολιτική κρίση με αποκορύφωμα τα γεγονότα της Κροστάνδης. Ο Λένιν έγκαιρα το συνειδητοποιεί και προτείνει την ΝΕΠ (νέα οικονομική πολιτική), δηλαδή αντικατάσταση των επιτάξεων με φόρο σε είδος, και ελευθερία του εμπορίου με σχετική αναζωογόνηση του καπιταλισμού^v. Παράλληλα προτείνουν την συνεταιριστικοποίηση σε αυστηρά εθελοντική βάση. Έτσι ξανακερδίζουν αν όχι την υποστήριξη τουλάχιστον την ανοχή του μεσαίου αγρότη. Μετά 10 περίπου χρόνια, η πολιτική της ΝΕΠ εγκαταλείπεται. Οι μπολσεβίκοι προχωράνε σε μαζική και βίαιη συνεταιριστικοποίηση, στρέφοντας τους αγρότες μαζικά εναντίον τους, απομονώνοντας την σοβιετική εξουσία απο την πλειοψηφία του λαού, κάτι που δεν αναστράφηκε ποτέ (με ένα μικρό διάλειμμα στη διάρκεια του πατριωτικού πολέμου.)
4. Σήμερα η πιθανή αριστερή κυβέρνηση θα έχει να λύσει τον γρίφο με τα μεσαία στρώματα. Η καταστροφική πολιτική των μνημονίων τα οδήγησε να εγκαταλείψουν τα αστικά κόμματα και ένα μέρος τους να στραφεί στον ΣΥΡΙΖΑ (άλλο στην Χρυσή Αυγή). Είναι συνηθισμένα στην φοροδιαφυγή, και προσδοκάν εύκολο και γρήγορο κέρδος, για να συνεχίσουν τον υπερκαταναλωτισμό που τα διέκρινε πριν την κρίση. Ο ΣΥΡΙΖΑ όμως έχει βασική προγραμματική θέση το χτύπημα της φοροδιαφυγής. Θα καταφέρει να το κάνει (φυσικά μέσα σε ένα συνολικό πακέτο μέτρων όπως την αύξηση του τζίρου τους, την αντιμετώπιση των προβλημάτων ρευστότητας και της πιστωτικής ασφυξίας) χωρίς να πυροδοτήσει την εχθρότητα τους;
5. τα μεσαία στρώματα επηρεάζουν φυσικά και μεγάλα κομμάτια της εργατικής τάξης. Είτε ιδεολογικά, είτε λόγω αντικειμενικών αιτιών: δεύτερης μη-μισθωτής δουλειάς, οικογενειακών δεσμών, ή και καταγωγής. Άρα το ζήτημα της αντιμετώπισης τους αναδείχνεται σε βασικό παράγοντα των πολιτικών εξελίξεων, δεδομένου ότι σε αυτό το πολυάριθμο τμήμα (στην Ελλάδα 40% περίπου του οικονομικά ενεργού πληθυσμού σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΣΥΕ) απευθύνεται και η Χρυσή Αυγή, αλλά φυσικά και τα βασικά κόμματα της αστικής τάξης.

Το ζήτημα του στρατού.

1. μια ορισμένη αριστερή ανάλυση θεωρεί ότι ο στρατός είναι αστικός (πράγμα σωστό) και άρα αναγκαστικά θα παρέμβει κάποια στιγμή για να αποτρέψει την πορεία προς τον σοσιαλισμό (πράγμα όχι σωστό). Αυτή η ανάλυση παραβλέπει τις πολιτικές προϋποθέσεις για να κινηθεί ο στρατός, και επίσης θεωρεί μηχανιστικά ότι ο στρατός είναι εργαλείο που το κινεί κατά βούληση η αστική τάξη. Τελικά αν ήταν έτσι καμιά επαναστατική προσπάθεια δεν θα μπορούσε να ευοδωθεί.
2. Η συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων ανήκει στα μεσαία στρώματα ταξικά, αλλά και απο καταγωγή. Η συνείδηση τους πηγαίνει σχετικά παράλληλα με την γενικότερη συνείδηση των μεσαίων στρωμάτων. Την στιγμή που τα στρώματα αυτά διάκεινται ευνοϊκά ή είναι ουδέτερα, είναι πολύ δύσκολο να οργανωθεί πετυχημένο πραξικόπημα. Αν εκδηλωθεί πρόωρα, ο στρατός μπορεί να διασπαστεί και να αποτύχει. Αυτό θα οδηγήσει σε εξάρθρωση των αντιδραστικών στοιχείων, θα είναι ένα σημαντικό βήμα να κατακτηθεί ολόκληρη η εξουσία απο τις λαϊκές δυνάμεις.
3. Στην διάρκεια της κυβέρνησης Αλιέντε είχαμε τρεις προσπάθειες πραξικοπήματος. Μια αμέσως μετά την εκλογική νίκη απο τον στρατηγό Βιώ, που τελικά δεν εκδηλώθηκε ανοικτά γιατί οι Αμερικανοί τον συμβούλεψαν να περιμένει γιατί ήταν πρόωρο. Μια δεύτερη απο το σύνταγμα τεθωρακισμένων στο Σαντιάγκο, με επικεφαλής τον φασίστα συνταγματάρχη Σουπέρ, που κατεστάλλει, και οδήγησε σε δραστηριοποίηση σημαντικού μέρους της εργατικής τάξης, ακόμα και σε ένοπλες εκδηλώσεις μετά απο κάλεσμα και του ΚΚΧ αλλά και της αριστερής πτέρυγας του σοσιαλιστικού κόμματος. Και η τρίτη απο τον “δημοκράτη” Πινοσέτ, που έγινε δυνατό αφού το κλίμα είχε οξυνθεί τόσο πολύ, που η χώρα έμοιαζε να ήταν στα πρόθυρα εμφυλίου. Όμως και η κυβέρνηση δυστυχώς είχε λύσει τα χέρια του στρατού α) αναθέτοντας του τον αφοπλισμό των φασιστών και των ένοπλων ομάδων των αριστεριστών, β) βάζοντας στρατηγούς στην κυβέρνηση, και γ) κηρύσσοντας η ίδια στρατιωτικό νόμο για να αντιμετωπίσει την φασιστική βία, τις τυφλές απεργίες των μικροαστών, και την αναρχία που δημιουργούσε η ανεύθυνη στάση των αριστεριστών.
4. Η αδυναμία της κυβέρνησης ήταν ότι αντί να οργανώσει εργατικές ομάδες για την επιβολή της τάξη και τον αφοπλισμό φασιστών και αριστεριστών, εμπιστεύτηκε τον στρατό. Είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει λαϊκή πολιτοφυλακή αλλά χωρίς σπουδαία αποτελέσματα, η εργατική τάξη φάνηκε ανέτοιμη για τέτοιο καθήκον. Το περίεργο ήταν ότι ενώ η πλειοψηφία της έφτανε το πολύ μέχρι την διεκδίκηση άμεσων αιτημάτων, με συντεχνιακό τρόπο πολλές φορές, αριστεριστές την καλούσαν να ανατρέψει την κυβέρνηση παίρνοντας όλη την εξουσία. Αλήθεια πιστεύανε ότι αν οι cordonnes, (οι εργατικές επιτροπές που σχηματίστηκαν σε βιομηχανικές ζώνες, κάτι σαν Σοβιέτ) που δεν συγκεντρώναν την πλειοψηφία των εργατών, προσπαθούσαν τυχοδιωκτικά και χωρίς λαϊκή ούτε καν εργατική νομιμοποίηση να πάρουν πρόωρα την εξουσία ο στρατός θα παρακολουθούσε απαθής; ή ακόμα χειρότερα, πιστεύει κανείς ότι με την σημερινή στρατιωτική τεχνολογία μπορεί το λαϊκό κίνημα να αντιπαρατεθεί ένοπλα με τον επαγγελματικό στρατό;
5. το στρατιωτικό ζήτημα δεν είναι τεχνικό ζήτημα. Πέρα απο τα τεχνικά μέτρα για τον εκδημοκρατισμό του στρατού (περιορισμό τυφλής πειθαρχία και ενίσχυση δικαιωμάτων φαντάρων, σπάσιμο στεγανών, αντικατάσταση αντιδραστικών στρατηγών με προοδευτικούς κτλ) τα κύρια μέτρα είναι πολιτικά. Προσοχή στη συμμαχία με τα μεσαία στρώματα, ύπαρξη πλειοψηφίας για κάθε μεγάλη αλλαγή που αφαιρεί κάθε πρόσχημα αντιδημοκρατικής εκτροπής, αποφασιστική αντιμετώπιση της φασιστικής βίας αλλά και του τυχοδιωκτικού αριστερισμού που δημιουργεί το απαραίτητο κλίμα..
6. Σε αντίθεση με την διαδεδομένη άποψη ότι το κράτος έκτακτης ανάγκης (φασισμός ή δικτατορία) επιβάλλεται για να ανακοπεί η ανοδική πορεία της επαναστατικής εργατικής τάξης, ο Πουλαντζάς έκανε την κρίσιμη παρατήρηση ότι αντίθετα κράτος έκτακτης ανάγκης επιβάλλεται αφού η εργατική τάξη έχει ηττηθεί πολιτικά. Ήδη πριν το πραξικόπημα Πινοσέτ η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας είχε χάσει την πλειοψηφία, είχε απομονωθεί σημαντικά, όχι μόνο απο τα μεσαία στρώματα αλλά και απο κομμάτια της εργατικής τάξης, που την εγκαταλείπανε και προς τις δύο κατευθύνσεις, και προς τα δεξιά και προς τα “αριστερά”. Σε μια τέτοια περίπτωση καλλίτερη λύση είναι της συντεταγμένης υποχώρησης. Μια λύση σε αυτά τα πλαίσια είναι η προκήρυξη εκλογών και η προσωρινή εγκατάλειψη της κυβέρνησης, ή η προσπάθεια ευρύτερης συνεννόησης πιθανά με κομμάτι του αστικού κόσμου, μέχρι ο συσχετισμός δυνάμεων βελτιωθεί και να επανέλθουμε στην επαναστατική διαδικασία.

Το μέτωπο της οικονομικής διαχείρισης και αποτελεσματικότητας.

1. Πέρα απο τις πολιτικές πλευρές που αναφέραμε το βασικότερο ζήτημα στο οποίο τελικά θα κριθεί η αριστερή κυβέρνηση είναι το μέτωπο της αποτελεσματικότητας και της βελτίωσης της ζωής του λαού. Γιατί μπορεί ένας απολογισμός να αναφέρει ότι εθνικοποιήθηκε το 50% της βιομηχανίας, αλλά αν αυτό συνοδεύεται απο πληθωρισμό, ακρίβεια, έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης αύξηση της ανεργίας κτλ, ο ισολογισμός φυσικά είναι αρνητικός.
2. ορισμένοι στην αριστερά όχι μόνο δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αλλά ούτε καταλαβαίνουν την ύπαρξη του προβλήματος. Για αυτούς εξ ορισμού η δημόσια ΔΕΗ είναι καλλίτερη απο την ιδιωτική, η εργατική διαχείριση είναι αποτελεσματικότερη απο την καπιταλιστική κτλ. Αυτό όμως πρέπει να αποδειχτεί όχι με επιχειρήματα αλλά στην πράξη. Και εδώ δεν ξέρουν ούτε καν απο που να αρχίσουν. Αυτά τα προβλήματα ταλαιπώρησαν έντονα και τούς μπολσεβίκους ιδιαίτερα τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Ο Λένιν δεν διστάζει με βάση την πείρα που συσσωρεύεται να αναθεωρήσει τα ίδια του τα γραπτά και να προτείνει βιώσιμες λύσεις, όπως την μονοπρόσωπη διεύθυνση στην θέση των εργατικών επιτροπών, και την αξιοποίηση αστών ειδικών, αναγνωρίζοντας την σχετική αδυναμία των εργατών να διαχειριστούν τις επιχειρήσεις^vi. Σχηματίζεται η εργατική αντιπολίτευση που τον κατηγορεί για “δεξιά στροφή”, του θυμίζει τις θέσεις τ' Απρίλη και άλλα κείμενα του, με έντονη ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση.
3. Στην Χιλή εκτιμάνε ότι κατ αρχή εθνικοποιήσανε ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων, ακόμα και μικρής σπουδαιότητας, που δεν μπορούσαν να διαχειριστούν σωστά. Παραπέρα, αριστερίστικα στοιχεία καθοδηγούσαν εργάτες να καταλάβουν την κάθε επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη^vii. Το αποτέλεσμα ήταν πτώση της παραγωγής, μετά την αρχική άνοδο 8% του πρώτου χρόνου. Παράλληλα αυτή η ανασφάλεια έσπρωχνε την αστική τάξη σε επενδυτική αποχή και στην μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό.
4. Βασικό ζήτημα είναι η ικανότητα που θα δείξει η εργατική τάξη στον εργατικό έλεγχο, ώστε να μην είναι συντεχνιακός αλλά για τα συνολικά ταξικά συμφέροντα, πράγμα καθόλου αυτονόητο. Η προθυμία της να αρθεί πάνω απο τα στενά οικονομικά συμφέροντα σε όφελος των πολιτικών, πράγμα και αυτό καθόλου αυτονόητο, ιδιαίτερα που δυνάμεις αριστεριστών αλλά και της δεξιάς την καθοδηγούν για το αντίθετο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η απεργία των ορυχείων χαλκού. Ενώ οι διεθνείς τιμές χαλκού έπεφταν ραγδαία, και η κυβέρνηση στηριζόταν εν πολλοίς στην κερδοφορία των ορυχείων για τη κοινωνική της πολιτική, ξεκινάνε απεργία με στόχο να πάρουν και αυτοί τις αυξήσεις που δόθηκαν σε πιο κακοπληρωμένα τμήματα εργατών. Τους υποστηρίζει ανοικτά η Δεξιά που οργανώνει οικονομική εξόρμηση ενίσχυσης τους.
5. Σήμερα η πλειοψηφία συμφωνεί με τις ιδιωτικοποιήσεις, ή έχει σοβαρές επιφυλάξεις για την ικανότητα του δημόσιου να διαχειριστεί αποτελεσματικά επιχειρήσεις. Πέρα απο τις ευθύνες των αστικών κομμάτων που κυριολεκτικά ασελγούν πάνω στις δημόσιες επιχειρήσεις, που τις χρησιμοποιούν σαν μεταφορείς αξίας στον ιδιωτικοκαπιταλιστικό τομέα, που τις διαχειρίζονται σπάταλα και κάποτε με συνειδητό στόχο την απαξίωση τους, ένα μέρος ευθύνης υπάρχει και στους εργαζόμενους. Ή εν πάση περιπτώσει έχουν ευθύνη να παλέψουν για την αλλαγή της κατάστασης και την μετατροπή τους σε αποτελεσματικές και σύγχρονες επιχειρήσεις. Στα πλαίσια αυτά αν αλλάξει χέρια η εξουσία, και στα πλαίσια μια μεταβατικής πορείας προς στον σοσιαλισμό πρέπει να είναι έτοιμοι να κάνουν και οικονομικές θυσίες ώστε στην άμιλλα με τις ιδιωτικοκαπιταλιστικές επιχειρήσεις να βγούνε νικητές και να έχουν δείξει έμπρακτα ότι το δημόσιο μπορεί όχι μόνο να μην είναι χειρότερο αλλά να είναι και καλλίτερο. Αλλιώς ο σοσιαλισμός θα μείνει ευσεβής πόθος κάποιων αριστερών.

Επίλογος.

Η μακράν πιθανότερη επαναστατική στρατηγική στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού, είναι η στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου, που ξεκινάει με την κατάληψη απο την Αριστερά της κυβέρνησης, συνεχίζει -αν βελτιωθεί ο συσχετισμός των δυνάμεων- στην κατάληψη όλης της εξουσίας, και ανάλογα με τις διεθνείς προϋποθέσεις και τις παράλληλες εξελίξεις σε ομάδα χωρών^viii, ανοίγει το δρόμο για τον σοσιαλισμό. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με τον κοινοβουλευτισμό της σοσιαλδημοκρατίας. Ο δρόμος αυτός δεν είναι εξελικτικός, απαιτεί αρκετές ρήξεις, περισσότερες απο την μια που απαιτεί οι άλλοι. Ο δρόμος αυτός φυσικά περικλείει κινδύνους “ενσωμάτωσης” και ρεφορμισμού, και επαγρύπνηση για δεξιά λάθη. Απαιτεί όμως να ξεπεραστούν και οι σκόπελοι του αριστερισμού που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αποβούν μοιραίοι, εξασκώντας στις επαναστατικές δυνάμεις μια διπλή πίεση και απο τα δεξιά και απο τα αριστερά, σε συνθήκες που ο συσχετισμός δυνάμεων είναι οριακός και κρίνεται ανά πάσα στιγμή. Όμως είναι δρόμος που αν δεν γίνουν σοβαρά λάθη μπορεί να δρομολογήσει το άνοιγμα της επαναστατικής διαδικασίας. Ίσως στην Ελλάδα να έχουμε την μεγάλη χαρά και τιμή να δοκιμάσουμε αυτήν την πιθανότητα και να αναμετρηθούμε με αυτά τα καθήκοντα, πράγμα που σήμερα αντικειμενικά αποτελεί και μια σοβαρή διεθνιστική συμβολή στην υπόθεση της παγκόσμιας εργατικής τάξης.

 

iΤα σημαντικότερα πράγματα συμβαίνουν εκτός κοινοβουλίου, εκεί απλά αντανακλάται ο πολιτικός συσχετισμός που δημιουργεί η ταξική πάλη σε μια δεδομένη συγκυρία.

iiΑνεξάρτητα του γεγονότος ότι λόγω των γνωστών καταρρεύσεων, το τι ακριβώς σημαίνει σοσιαλισμός είναι ένα ανοικτό ζήτημα ακόμα στην Αριστερά.

iiiΆλλες προϋποθέσεις είναι η ύπαρξη βιομηχανικής εργατικής τάξης συγκεντρωμένης σε μεγάλα εργοστάσια, και ή έλλειψη αναπτυγμένης αστικής δημοκρατίας. Θεωρώ πάντως ότι η σύγχρονη στρατιωτική τεχνολογία καθιστούν απαγορευτική την ένοπλη αναμέτρηση με τον επαγγελματικό στρατό.

ivΣτα πλαίσια αυτής της στρατηγικής χρησιμοποιείται ένα ολόκληρο διαφορετικό σύστημα εννοιών. Οι έννοιες της επαναστατικής κατάστασης και επαναστατικής κρίσης εμπλουτίζονται με τις έννοιες της ηγεμονίας, της κρίσης εκπροσώπησης, του μπλοκ εξουσίας, του πολέμου θέσεων, της τάξης-στήριγμα, της κυβερνώσας τάξης (που μπορεί να είναι διαφορετική απο την κυρίαρχη), έννοιες που επεξεργάστηκε κυρίως ο Πουλαντζάς στα θεωρητικά έργα του.

vΠάλι αντιμετωπίζει σφοδρή αντιπολίτευση που τον κατηγορεί για εγκατάλειψη του σοσιαλιστικού δρόμου. Γενικά σε κάθε καμπή των γεγονότων και στην ανάγκη αναπροσαρμογής της πολιτικής ένα μεγάλο μέρος του κόμματος απο αδράνεια υπερασπίζεται την παλιά γραμμή, δημιουργώντας κομματική κρίση.

viΣτην πραγματικότητα είχαμε εκτεταμένα φαινόμενα απουσιών, κοπάνας, κλοπής και πώληση πρώτων υλών ακόμα και μηχανημάτων. Πολλές επιχειρήσεις με εργατική διαχείριση φτάσανε στα πρόθυρα της διάλυσης. Αυτό ανάγκασε τους μπολσεβίκους να πάρουν σκληρά μέτρα εργασιακής πειθαρχίας. Επί Στάλιν φτάσανε στην υπερβολή 20' καθυστέρηση στην πρωινή προσέλευση να είναι ...ποινικό αδίκημα!

viiΟ Λένιν έχει γράψει ότι η εθνικοποίηση είναι εύκολη γιατί βασίζεται στην θέληση (απλή απόφαση), η διαχείριση είναι δύσκολή γιατί απαιτεί ικανότητα.

viiiΝομίζω ότι ενώ μεγάλο μέρος της αριστεράς και των μαρξιστών έχει εγκαταλείψει στα λόγια την στρατηγική του σοσιαλισμού σε μια χώρα, στην πράξη πολλοί προτείνουν πολιτική που παραγνωρίζει την ανάγκη παράλληλων αλλαγών σε ευρύτερες περιοχές. Η επιμονή για έξοδο απο την Ευρωπαϊκή Ένωση νομίζω είναι έκφραση αυτής της τάσης.