Αντικαπιταλιστικός διεθνισμός ή τριτοκοσμικός αντιιμπεριαλισμός;

κριτική στο άρθρο του Π. Παπακωνσταντίνου “η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ως στρατηγικό πρόβλημα της Αριστεράς” (ΟΥΤΟΠΙΑ, Μάιος 2014)ⁱ

“Ασφαλώς, μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, με έντονη ενεργειακή και τεχνολογική εξάρτηση από το εξωτερικό, δεν μπορεί να επιβιώσει σε κάποιο «ιγκλού» εθνικής αυτάρκειας, στο περιθώριο του διεθνούς καταμερισμού εργασίας. Επομένως η μονομερής αποδέσμευση από την Ε.Ε. δεν πρέπει να προβάλλεται ως επιθυμητή λύση, στην προοπτική της «εθνικής αυτοδυναμίας» και του «σοσιαλισμού σε μία χώρα», αλλά ως αναγκαστική επιλογή για τη λαϊκή επιβίωση. Μια λαϊκή, δημοκρατική ανατροπή στην Ελλάδα, που θα σπάσει τον πιο αδύναμο κρίκο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας με αντίτιμο μια δύσκολη, μεταβατική, μοναχική πορεία, θα επιβιώσει τελικά μόνο αν γίνει καταλύτης ανάλογων ανατροπών σε άλλες, ισχυρότερες χώρες της Ευρώπης. Θα χωρίσουμε από την Ευρώπη των πολυεθνικών για να ξαναενωθούμε με τους λαούς της Ευρώπης, σε μια νέα, δημοκρατική, σοσιαλιστική ομοσπονδία κυρίαρχων εθνών!”

Σε μια μόνο παράγραφο, ο Π. Παπακωνσταντίνου αποδομεί ολόκληρο το μακροσκελές άρθρο του. Πιο συγκεκριμένα:

1. Η έξοδος δεν είναι επιθυμητή λύση, δεν έχει μέλλον η εθνική αυτοδυναμία, ούτε οικοδομείται σοσιαλισμός σε μια χώρα. (που παρεμπιπτόντως όλα αυτά συνιστούν την πολιτική της ΑΝΤΑΡΣΥΑ). Η έξοδος “προβάλλεται σαν αναγκαστική επιλογή για την λαϊκή επιβίωση”. Τότε προς τι όλες αυτές οι αναλύσεις που θεωρούν “ιδεολόγημα και οικονομισμό” την διεθνοποίηση, και την αντικειμενική τάση των ολοκληρώσεων στο σύγχρονο στάδιο; προς τι όλες αυτές οι ιστορικές αναφορές για τις προθέσεις της αστικής τάξης, της νεοφιλελεύθερης μετάλλαξης κτλ πράγματα και γνωστά και κοινός τόπος στην Αριστερά, αν όχι για να χειραγωγήσουν συναισθηματικά τον αναγνώστη ώστε στην θέση μιας ψυχρής εκτίμησης των συσχετισμών να σιχτιρίσει και τη Ευρωπαϊκή Ένωση και όσους δεν προτάσσουν το αίτημα της εξόδου;
2. Παραπέρα: η υιοθέτηση της πολιτικής της εξόδου πρωτόβουλα, με την σημερινή συνείδηση των λαϊκών μαζών, θα στερούσε απο την Αριστερά την δυνατότητα να σχηματίσει πλειοψηφία, και άρα θα στερούσε τις μάζες απο την δυνατότητα να καταλάβουν με την δική τους πείρα την ανάγκη εξόδου, άρα και “να σωθούν”. Θα έφερνε τον ΣΥΡΙΖΑ αν όχι στην περιθωριακή θέση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, πάντως σε επίπεδα που δεν θα μπορούσε να αφαιρέσει την κυβέρνηση απο το αστικό μπλοκ.
3. Ο Π. Παπακωνσταντίνου όμως αντιτείνει: “Βεβαίως, η Αριστερά δεν έχει δικαίωμα να κοροϊδεύει τον εαυτό της και τον κόσμο για τη δυνατότητα να εφαρμοστεί αυτό το πρόγραμμα με τις ευλογίες της Μέρκελ και του Σόιμπλε. Αντίθετα, οφείλει να τον προετοιμάζει για την αναπόφευκτη ρήξη με την Ε.Ε. και να βοηθά να ωριμάζει η συνειδητοποίηση αυτής της αναγκαιότητας μέσα από την ίδια την πείρα του και όχι με κηρύγματα από τον άμβωνα του επαναστατικού μαρξισμού”. Εδώ όμως μπερδεύει τις δυο αντίθετες στρατηγικές. Η θα προειδοποιεί, άρα θα προκρίνει την έξοδο, ή θα αφήνει το ζήτημα ανοικτό (καμιά θυσία για το Ευρώ), θα προσπαθήσει να εφαρμόσει το πρόγραμμα της και να αφήσει ο λαός να δει με τα μάτια του τη στάση της Ευρωπαϊκή Ένωσης. Και τα δυο δεν γίνονται. Και τέλος τι είναι τα “κηρύγματα απο τον άμβωνα του επαναστατικού μαρξισμού” αν όχι άρθρα σαν το σχολιαζόμενο, και γενικά η πολιτική της ΑΝΤΑΡΣΥΑ;

θα μπορούσαμε να σταματήσουμε εδώ . Όμως έχει ενδιαφέρον να δούμε μια σειρά άλλες θέσεις του άρθρου.

1. Κάνει μακροσκελείς ιστορικές αναφορές όσον αφορά τις ιδιοτελείς προθέσεις της αστικής τάξης και τους σχεδιασμούς της. Σε γενικές γραμμές όλοι συμφωνούμε. Τι συμπέρασμα βγαίνει όμως απο αυτό; Κανένα. Απλά προσπαθήσει να δημιουργήσει αντιΕΕ αντανακλαστικά. Κατ αναλογίαν και τα εθνικά κράτη σχηματίστηκαν με ανάλογες προθέσεις, μήπως πρέπει σήμερα η Αριστερά να υποστηρίζει τις αποσχιστικές κινήσεις όπως πχ στη Βενετία, τη Σκωτία, τή Καταλωνία, ή παλιότερα της Λίγκας της Βόρειας Ιταλίας; μήπως μόλις η Αριστερά κερδίσει ένα Δήμο να βάλει ζήτημα για αποχώρηση απο την καπιταλιστική, μνημονική Ελλάδα του Σαμαρά; αστεία πράγματα...
2. Κρούει ανοικτές θύρες προσπαθώντας να αναλύσει τι; τον καπιταλιστικό χαρακτήρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πράγμα που φυσικά αποτελεί κοινό τόπο για την Αριστερά. Αναγκάζεται όμως αργότερα να αναγνωρίσει ότι ο ελληνικός καπιταλισμός γενικά προόδευσε με την συμμετοχή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση : γράφει πχ “Ο Γιάννης Μηλιός έχει όλο το δίκιο με το μέρος του όταν καταπολεμά τις «πατριωτικές» αναλύσεις που θέλουν την Ελλάδα γενικά να υποβαθμίζεται διαρκώς στο διεθνή καταμερισμό εργασίας από τη στιγμή που άρχισε να εφαρμόζεται η συμφωνία σύνδεσης με την ΕΟΚ μέχρι τις μέρες μας. Τόσο οι δεκαετίες του ’60 και του ’70 όσο και η δεκαετία που προηγήθηκε της κρίσης της ευρωζώνης είδαν τον ελληνικό καπιταλισμό να ανεβαίνει στην κλίμακα της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, κλείνοντας ως ένα βαθμό την ψαλίδα με τις χώρες του κέντρου”. Παραβλέπει όμως ο Π. Παπακωνσταντίνου να αναφέρει ότι η συμμετοχή είχε σαν κύρια συνέπεια την διαπλοκή της ελληνικής οικονομίας, το βάθεμα του καταμερισμού εργασίας, πράγμα που καθιστά μεγαλύτερο το κόστος αποδέσμευσης. Γενικά η ανάλυση του σε αυτό το σημείο θυμίζει κάποιον που δεν αγοράζει ψωμί κινδυνεύοντας να πεθάνει απο την πείνα επειδή ο φούρναρης κερδίζει ή αισχροκερδεί πουλώντας το.
3. Κάνει αναφορά στη μετάλλαξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης απο σοσιαλδημοκρατική σε νεοφιλελεύθερη. Πράγμα καθόλου περίεργο αφού έτσι κινείται ο παγκόσμιος καπιταλισμός. Αλλά αφού η Ευρώπη μπορεί να αλλάζει προς το χειρότερο, λογικό είναι να υποθέσουμε ότι μπορεί να αλλάξει και προς το καλλίτερο. Όλα είναι θέμα συσχετισμών και ταξικής πάλης, που απουσιάζει ουσιαστικά απο την ανάλυση του, αν και την επικαλείται 2-3 φορές φραστικά. Όμως ο Π. Παπακωνσταντίνου επιμένει επικαλούμενος την συνηγορία Γάλλου οικονομολόγου: “Δεν υπάρχει κανείς λόγος να περιμένουμε μια τέτοια (προοδευτική) στροφή από την Ευρωπαϊκή Ένωση”.
4. Νομίζει ότι ξεμπερδεύει με τα θεωρητικά ζητήματα (σοσιαλισμός σε μια χώρα, διεθνοποίηση και ολοκληρώσεις, επιστροφή σε “πατριωτικές”, “αντιιμπεριαλιστικές” στρατηγικές και θεωρίες της εξάρτησης) χαρακτηρίζοντας τα τα σαν γενικόλογη θεωρητικολογία, αλλά επικαλείται τον Λένιν του 1915 σε ένα αμφιλεγόμενο χωρίο του για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, απο το οποίο συνάγεται απλά ότι με καπιταλιστικά κράτη θα έχουμε και καπιταλιστική Ευρωπαϊκή Ένωση. Σπουδαία ανακάλυψη!
5. “η ιστορική εξέλιξη δικαίωσε τον Λένιν”. Εδώ θέλει κάποια συζήτηση για το κατά πόσο δικαιώθηκε ο Λένιν, και αν η τραγική κατάληξη της ΕΣΣΔ, που απο φάρος της ανθρωπότητας κατέληξε στο να γίνει βαρίδι για τις ιδέες του κομμουνισμού και του μαρξισμού, συνηγορούν με την εκτίμηση του Π. Παπακωνσταντίνου.
6. χαρακτηριστικό της αδυναμίας των αναλυτικών εργαλείων του άρθρου είναι η παράθεση επιστολής του Ένγκελς στον Κάουτσκι που αφορά στην ανεξαρτησία μιας Πολωνίας υπό κατοχή(!!).
7. ενδεικτικά των στοιχείων πολιτικής που πρεσβεύει η άποψη η στρατηγική της εξόδου είναι οι “απώλειες” όπως η αδυναμία επιβολής δασμών, ή η στήριξη προβληματικών επιχειρήσεων. Και αυτό όταν σε άλλη παράγραφο αναφέρεται ότι δεν προκρίνεται η πολιτική οικονομικής αυτάρκειας. Για να μην σχολιάσουμε και την απώλεια των ...κοινοτικών επιχορηγήσεων σαν ποινή παρεκκλίσεων, λες και αν αποδεσμευτούμε θα τις διατηρήσουμε.
8. ειδικά για τον ισοσκελισμένο προϋπολογισμό: εδώ όχι μόνο στο κείμενο του Π. Παπακωνσταντίνου αλλά στην πλειοψηφία των θιασωτών της εξόδου υπάρχει μια τεράστια αντίφαση. Διαμαρτύρονται και διαφωνούν για την επιδίωξη ισοσκελισμένου προϋπολογισμού, ενώ έξοδος και στάση πληρωμών έχει πρωταρχική προϋπόθεση τον ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, που αν δεν τον έχεις ήδη, θα επιβληθεί εκ των πραγμάτων βίαια και με ανεξέλεγκτο τρόπο. Εκτός αν θεωρούν ότι η δυνατότητα να κόψεις πληθωριστικό χρήμα αντιμετωπίζει το πρόβλημα. Πληθωριστικό χρήμα σημαίνει μέσω μεγάλου πληθωρισμού, και στην ουσία δανεισμό εσωτερικό, υποχρεωτικό και όχι εθελοντικό, και άγρια λιτότητα για τους πιο αδύνατους, αλλά και βίαιη ανακατανομή σε όφελος εχόντων -στο σεντούκι ή καλλίτερα στο εξωτερικό- Ευρώ. Ότι διώχνεις απο την πόρτα μπαίνει απο το παράθυρο και μάλιστα συνοδευόμενο απο τα καλούδια της αισχροκέρδειας, της μαύρης αγοράς, του διπλού νομίσματος, της νομισματικής κερδοσκοπίας κτλ.

Συνοπτικά: έχουμε ένα άκρως αντιφατικό κείμενο. Οι τελευταίες παράγραφοι αναιρούν στην ουσία τον βασικό κορμό του κειμένου. Προφανώς προσπαθεί να ικανοποιήσει και τον θεωρητικό πλαίσιο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αλλά και να μην εκθέτει εντελώς προηγούμενες επεξεργασίες του ίδιου. Έτσι όμως παράγεται ένα κείμενο που δημιουργεί σύγχυση. Επίσης δεν κάνει καμιά αναφορά στον πολιτικό συσχετισμό, πάει να συνάγει πολιτικά συμπεράσματα απο μια θεωρητική ανάλυση, και μάλιστα αμφιλεγόμενη. Τελικά πάει πίσω και απο τις επεξεργασίες του πρόσφατου βιβλίου του. Επανέρχεται σε μια πολιτική-στρατηγική φθοράς του ΣΥΡΙΖΑ αντί να προκρίνει το ενιαίο μέτωπο για την ανατροπή του Σαμαρά-μνημονίου. 

 

i Δημοσιεύτηκε και στην ιστοσελίδα ΙΣΚΡΑ http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=16274:2014-05-10-09-25-37&catid=54:anpolitiki&Itemid=284